DiscussieDonderdag: Gewoon een duwtje in de goede richting

Onbewuste psychologische prikkels waardoor mensen hun gedrag aanpassen: door bedrijven wordt er veel gebruik van gemaakt. Denk maar aan de klokken in de IKEA die allemaal anders lopen, zodat je tijdsbesef weg is en je langer blijft. Of de groente- en fruitafdeling aan het begin van de supermarkt, waardoor je je goed gaat voelen en je meer koopt. Ook jouw onderneming mag gebruik maken van een nudge: een duwtje in de ‘goede’ richting. Bij nudging wordt de omgeving waarin men een keuze maakt aangepast zodat de ‘goede’ keuze aantrekkelijker wordt. Naast het bedrijfsleven maakt ook de overheid steeds meer gebruik van deze soort gedragsbeïnvloeding. Maar nudging is omstreden: de overheid zou zich te veel bemoeien en sommigen willen het verbieden. Of moet nudging toegestaan worden als de beïnvloeding in het voordeel van de persoon in kwestie is?

Onbewust met de trap

Ons gedrag is bij uitstek te beïnvloeden met onbewuste beïnvloeding. Niet met argumenten. Dat komt omdat naar schatting 95 tot 99 procent van ons gedrag automatisch is. Juist omdát men routinematig handelt of buiten het bewustzijn om reageert op prikkels in de omgeving, dringen argumenten niet door. In de situatie op de afbeelding hieronder pakten meer mensen onbewust de trap door de lijnen op de grond.

Afbeelding 1: Mensen die richting de trap lopen in de normale situatie versus de situatie met een nudge aangebracht. 

Er zijn grenzen
Tegenstanders pleiten voor een verbod op nudging, omdat ze het te ver vinden gaan dat je niet bewust herkent waardoor je beïnvloed wordt. Alternatieven zien ze in gedragsbeïnvloedende voorlichting door de overheid, waarbij die transparant is over haar intenties. Maar met transparantie werkt de beïnvloeding niet meer. Stel je voor dat de Belastingdienst bij elke blauwe envelop zet ‘deze envelop heeft een opvallende blauwe kleur, omdat u hem anders sneller dicht laat’. Daarnaast is nudging vaak goedkoper dan overheidscampagnes of voorlichting. En omdat argumenten niet doordringen is nudging ook effectiever.

Zonder na te denken?

Een ander argument voor een verbod is dat met onbewuste beïnvloeding de overheid de controle heeft over wat jij doet. “In feite ontslaat nudging de burger van de plicht tot informatie verzamelen, zelfstandig nadenken en een oordeel vormen, omdat de overheid dat al voor hem heeft gedaan,” zeggen Tiemeijer en Anderson in hun essay.

Maar dat is niet helemaal waar. Burgers kunnen zich aan nudges onttrekken. De keuzearchitectuur, ofwel de manier waarop keuzes worden gepresenteerd, wordt aangepast en de ‘goede’ keuze aantrekkelijk gemaakt. De burger behoudt daardoor zijn vrijheid. Met een appel op ooghoogte, kan je ook voor een lager gelegen broodje kroket kiezen in de kantine. Zo kunnen nudges burgers juist aan het denken zetten: de nudge versterkt de weerbaarheid tegen verleidingen die niet overeenkomen met hun eigen waarden en doelen. Een positief ingezette nudge neemt mensen in bescherming tegen zichzelf.

gewoon: nudgen

Het beïnvloeden van gedrag naar een ‘goede’ keuze brengt veel voordelen mee. Nudging is relatief goedkoop en effectiever door het feit dat de beïnvloeding onbewust wordt gedaan. Daarbij is er nog altijd keuzevrijheid en heeft nudging een positieve uitwerking op de weerbaarheid van burgers. Wij vinden daarom ook dat de overheid, net als het bedrijfsleven, nudging mag inzetten als de beïnvloeding in het voordeel van de persoon in kwestie is.

Hoe kijk jij hier tegenaan? Laat een reactie achter!